سیستان وبلوچستان در چنبره خشکسالی/ شرایط هر روز بحرانی‌تر می‌شود

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- فرشته بامری: موضوع خشکسالی سیستان و بلوچستان و پرداختن به معضلات ناشی از آن سال هاست که در رسانه‌ها مطرح می‌شود و متأسفانه مسئله تازه و جدیدی نیست اما نگرانی اصلی اینجاست که این روزها موضوع از همیشه پیچیده‌تر و نگران کننده تر شده است.

خشک شدن دریاچه هامون سالهاست که به یک معضل مهم زیست محیطی برای منطقه و شاید دنیا تبدیل شده و متأسفانه این روزها شرایط زندگی در سیستان و بلوچستان به دلیل تبعات ناشی از این خشکسالی بسیار سخت‌تر از گذشته شده و مردمان این منطقه با معضلاتی همچون آلودگی هوا، بیماری‌های قلبی و ریوی، بیکاری، مهاجرت و حاشیه نشینی رو به رو هستند.

همچنین طبق آخرین آمار در حال حاضر حدود ۸۱ درصد مردم روستایی منطقه بلوچستان به صورت سقایی آبرسانی می‌شوند و هر روز با سهمیه ۱۵ لیتری آب روزگار سپری می‌کنند و مردم آب را به صورت غیربهداشتی در آب انبارهای منازل خود ذخیره می‌کنند و همچنان شهرهای جنوبی سیستان و بلوچستان به شبکه آب و فاضلاب شهری متصل نیستند.

علاوه برهمه این مسائل کاهش میزان بارش‌ها و همچنین قطع شدن آب ورودی رودخانه هیرمند از سمت افغانستان مشکل بی آب مردم سیستان و بلوچستان را تشدید کرده است. طبق اعلام وزارت نیرو میزان بارندگی سیستان و بلوچستان نسبت به متوسط بلندمدت (۵۲ سال)، ۹۱ درصد کاهش داشته است.

۹۲.۶ درصد از مساحت سیستان و بلوچستان درگیر پدیده خشکسالی است

محسن حیدری، مدیر کل هواشناسی سیستان و بلوچستان در گفت و گو با خبرنگار مهر اظهار داشت: بر اساس شاخص بارش، تبخیر و تعرق استاندارد شده (SPEI)، در مدت زمان یک ساله تا پایان دی‌ماه سال گذشته، ۹۲.۶ درصد از مساحت استان سیستان و بلوچستان درگیر پدیده خشکسالی است که در سیستان این مقدار ۹۶.۳ درصد مساحت و در منطقه بلوچستان ۹۰.۳ درصد مساحت آن است.

وی مناطق تحت تأثیر پدیده خشکسالی در دوره یکساله تا پایان آذر ۱۴۰۰ بر اساس شاخص SPEI را ۹۳.۸٪ عنوان کرد و افزود: ادامه کم‌بارشی انباشته و کاهش شدید بارندگی سبب شد تا ۰.۴ درصد از مساحت استان سیستان و بلوچستان از حالت نرمال خارج و به محدوده درگیر خشکسالی اضافه شود.

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان ضمن ابراز نگرانی از ادامه دار بودن روند خشکسالی در استان گفت: در مدت زمان یکساله تا پایان آذر سال ۱۴۰۰، ۳۶.۱ درصد از مساحت استان درگیر خشکسالی شدید و ۳۳.۱ درصد درگیر خشکسالی بسیار شدید بوده که این مقادیر در دی ۱۴۰۰ و با وجود بارندگی‌های سیل آسا به ترتیب به ۳۷.۳ درصد و ۲۱.۲ درصد تغییر پیدا کرده است.

وی بیان کرد: داده‌های بلند مدت بارش استان نشان می‌دهد که سیستان و بلوچستان در ۵۵ سال اخیر، ۲۱ سال کم بارش داشته است که ۱۰ سال آن از دهه ۸۰ به بعد روی داده است.

تمام چهار نوع خشکسالی «هواشناسی»، «کشاورزی»، «هیدرولوژیکی» و «اجتماعی-اقتصادی» در سیستان و بلوچستان روی داده است

وی افزود: بررسی‌های ما نشان می‌دهد که در این دوره آماری تمام چهار نوع خشکسالی «هواشناسی»، «کشاورزی»، «هیدرولوژیکی» و «اجتماعی-اقتصادی» در سیستان و بلوچستان روی داده است.

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان ادامه داد: ادامه سه نوع خشکسالی محیطی سبب وقوع خشکسالی اجتماعی-اقتصادی می‌شود که معیشت و زندگی طیف وسیعی از افراد جامعه که اقتصاد خانواده آنها وابسته به منابع آب است را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

حیدری گفت: گسترش حاشیه نشینی در شهرهای بزرگ نظیر زاهدان، چابهار و ایرانشهر یکی از آثار و پیامدهای خشکسالی اجتماعی-اقتصادی است که در پی کوچ مردم روستاهای بی آب رخ داده است.

مرزنشینان سیستان و بلوچستانی تا آخرین نفس از مرزها حراست می‌کنند

حمید شیرزایی یکی از کشاورزان منطقه سیستان در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: حدود یکسال است که شایعه‌ای مبنی بر خالی شدن منطقه سیستان بر اثر خشکسالی بر زبان‌ها جاری است.

وی گفت: بارها برایم پیش آمده که فرد یا اشخاصی این اتفاق را به من یادآوری کرده‌اند و از من خواسته‌اند تا برای جلوگیری از ضرر مالی بیشتر دام‌هایم را بفروشم.

این مرزنشین سیستانی افزود: اکثر مردم معتقدند با تشدید خشکسالی دلال‌ها دام‌ها را به قیمت خیلی ارزان از ما می خرند و زحمت چندین ساله ما بر اثر خشکسالی هدر می‌رود.

وی تصریح کرد: تلف شدن دام‌ها بر اثر گرسنگی و تشنگی و تبدیل شدن مزارع به بیابان‌های خشک و خالی از جمله پیامدهای بی آبی در منطقه است.

شیرزایی با تاکید بر اینکه مرزنشینان سیستان و بلوچستانی تا آخرین نفس از مرزهای ایران اسلامی حراست می‌کنند، تصریح کرد: قطعاً هیچ کسی راضی به ترک کردن خانه و کاشانه خود نیست البته به شرطی که لااقل آبی برای خوردن باشد.

مزارع سبز جای خود را به زمین‌های خشک و بی آب و علف داده است

قاسم صفرزایی یکی دیگر از کشاورزان منطقه سیستان نیز در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: در سال زراعی جدید هیچ آبی برای کشت گندم و علوفه وجود نداشت و سبزی زمین‌های روستاییان در فصل کشت و زراعت جای خود را به زمین‌های خاکی و خشک داده است.

وی افزود: سال‌های گذشته وقتی میهمانان نوروزی به روستا می‌آمدند به مزارع سرسبز روستا می‌رفتند تا هوایی عوض کنند اما امسال زمین‌های بایر جذابیتی برای آنها نداشت.

وی با اشاره به اینکه، اندک زمین‌هایی هم که سبز بود به وسیله چاهک آبیاری شده بود، تصریح کرد: شرایط روز به روز سخت‌تر می‌شود و این امکان وجود دارد که آبی برای آشامیدن هم نداشته باشیم.

جنوب سیستان و بلوچستان هم با کم آبی جدی روبرو است

متأسفانه شرایط خشکسالی در سیستان و بلوچستان بسیار پیچیده‌تر از دیگر نقاط کشور است زیرا در جنوب استان هم با وجود بارندگی‌های نسبتاً بیشتر و نزدیکی به دریای عمان وضعیت منابع آبی مطلوب نیست و مردم این منطقه با وجود دریای چابهار همچنان با مشکل جدی کمبود آب مواجه هستند.

شاید چابهار تنها شهری در ایران باشد که قدیمی‌ترین محله‌هایش هم تنها یک بار در طول ماه آبرسانی می‌شوند

شاید چابهار تنها شهری در ایران باشد که قدیمی‌ترین محله‌هایش هم تنها یک بار در طول ماه آبرسانی می‌شوند و آن هم آنقدر کم که حتی کفاف آب شرب آنها را هم نمی‌دهد، متأسفانه بندر استراتژیک چابهار حتی شبکه آب پایدار هم ندارد، یعنی امکان این نیست که هر وقت خواستند شیر آب را باز کنند و از آب استفاده کنند؛ بلکه باید صبر کنند تا یک در زمان‌های نامشخص آب در لوله‌های شهری رهاسازی شود و از طرفی محلات قدیمی شهر هم اصلاً آبی نمی‌گیرند و اگر هم بگیرند بسیار اندک است.

از آن نگران کننده تر اینکه اگر آبی هم در لوله‌های شهر چابهار رها می‌شود به دلیل اینکه شبکه آبرسانی شهر فرسوده و قدیمی است، این آب زمانی که به مردم می‌رسد خاصیت شرب خود را از دست داده و تی. دی. اس آن بالاتر از عدد ۴۰۰ و حتی تا ۶۰۰ هم می‌رود که این دامنه به معنای غیرقابل شرب بودن است.

البته این وضعیت شهر چابهار است و اوضاع در روستاهای جنوب استان به دلیل پراکندگی و کمبود امکانات بسیار سخت‌تر است.

لوله کشی آب وجود دارد اما آب در لوله‌های چابهار نیست

ناصر حسینی یکی از شهروندان چابهاری در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: مردم بخش مرکزی شهر چابهار به صورت سقایی آبرسانی می‌شوند این در حالی است که در جوار دریا قرار دارند.

وی افزود: لوله کشی آب در این منطقه وجود دارد اما آب در لوله‌ها نیست و آب مورد نیاز مردم توسط تانکرها تأمین می‌شود.

این شهروند چابهاری با اشاره به اینکه شبکه لوله کشی آب در منطقه فرسوده است و آبی در آن جاری نمی‌شود، گفت: هر ۲۰ لیتری آب ۴ هزار تومان است و از این آب برای حمام گرفتن و شستن و پخت و پز هم استفاده می‌شود.

وی ادامه داد: در چابهار اگر شخصی بخواهد یک تانکر آب بخرد باید ۴۰۰ هزار تومان پول پرداخت کند که برای مردم این منطقه رقم بالایی است.

از همین رو شرایط موجود سبب شده تا مسئولان دولت سیزدهم دست بکار شوند و به دنبال راهی برای برون رفت از این بحران باشند و راهکارهایی مانند حفر چاه آب ژرف، انتقال آب از «تهلاب» و انتقال آب از دریای عمان دنبال شود که صد البته در صورت عدم تخصیص بودجه مناسب به این زودی ها تغییری در وضع موجود ایجاد نمی‌شود.

دکل‌های حفاری چاه‌های آب ژرف به زودی به سیستان و بلوچستان می‌رسد

حسین مدرس خیابانی، استاندار سیستان و بلوچستان در تاریخ ۲۵ فروردین ماه سال جاری اظهار داشت: معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور اعلام کرد که دکل‌های حفاری چاه‌های جدید آب ژرف طی سه ماه آینده به استان ارسال می‌شود.

وی افزود: در دیدار با معاون علمی و فناوری رئیس جمهور به موضوع آب به‌عنوان مهمترین اولویت در سیستان و بلوچستان تأکید داشتم و با اشاره به حفر سه حلقه چاه آب ژرف در منطقه سیستان، خواستار استقرار آب‌شیرین‌کن در محل این چاه‌ها شدم.

مدرس خیابانی ادامه داد: تاکنون چاه آب ژرف شماره ۴ در منطقه «گشت» سراوان یک‌هزار متر حفاری داشته است و برای تأمین بخشی از آب مورد نیاز بخش‌های شرب، صنعت و کشاورزی استان نیاز به حفر چاه‌های ژرف دیگر داریم.

استاندار سیستان و بلوچستان گفت: معاون علمی و فناوری رئیس جمهور هم در این نشست به پارک علم و فناوری استان مأموریت داد در زمینه مسئله آب در استان اهتمام بورزد، همچنین در رابطه با درخواست حفر چاه‌های ژرف جدید اعلام کرد دکل‌های حفاری چاه‌های جدید آب ژرف طی سه ماه آینده به استان ارسال می‌شود.

وی ادامه داد: همچنین در این جلسه در خصوص برنامه زمان‌بندی استقرار آب‌شیرین‌کن در محل چاه‌های ژرف شماره یک، دو و سه توافق شد. معاون علمی و فناوری رئیس جمهور در حاشیه این نشست طی تماس تلفنی با وزیر نیرو، در خصوص تأمین منابع مالی حفر هفت حلقه چاه ژرف دیگر در سیستان و بلوچستان گفت‌وگو کرد و از پیگیری این معاونت برای اجرایی شدن این موضوع خبر داد.

اجرای طرح جهاد آبرسانی برای ۲۶ شهرستان سیستان و بلوچستان

میثم جعفرزاده، رئیس مرکز جهاد آبرسانی وزارت نیرو در حاشیه سفر به سیستان و بلوچستان از اجرای طرح محرومیت‌زدایی برای آبرسانی به دو هزار و ۸۸۳ روستا در ۲۶ شهرستان سیستان و بلوچستان خبر داد.

وی تصریح کرد: طرح محرومیت‌زدایی وزارت نیرو برای آبرسانی به ۱۰ هزار روستای کشور آغاز شده که از این تعداد آبرسانی به حدود سه هزار روستا با مشارکت خیرین صورت می‌گیرد.

بیش از ۲۵ درصد پروژه‌های طرح محرومیت‌زدایی کشور به سیستان و بلوچستان اختصاص دارد

وی با بیان اینکه بیش از ۲۵ درصد پروژه‌های طرح محرومیت‌زدایی کشور به سیستان و بلوچستان اختصاص دارد، افزود: در پی سفرهای استانی و تأکید وزیر نیرو به ارتقای سطح کمی و کیفی آب این استان، تعداد روستاهای طرح فوق در سیستان و بلوچستان، به دو هزار و ۸۸۳ روستا افزایش یافت.
وی افزود: علاوه بر آبرسانی به یک هزار و ۷۵۱ روستای طرح محرومیت‌زدایی، ۶۳۲ روستا در قالب طرح جهاد آبرسانی از محل اعتبارات ملی و ۵۰۰ روستا با استفاده از ظرفیت مجمع خیرین آبرسان، طی بازه زمانی ۳۰ ماهه برای سیستان و بلوچستان برنامه‌ریزی شده است.

جعفرزاده با بیان اینکه تلاش ما اتمام طرح فوق در کمتر از بازه زمانی تعیین شده است، بیان کرد: با مجموع اقداماتی که به صورت موازی و همزمان در حال انجام است، شاخص بهره‌مندی از آب شرب روستایی سیستان و بلوچستان از ۷۲ درصد به ۹۵ درصد ارتقا یابد و غبار محرومیت از سیمای استانی که پیشانی حرکت جهادی است، زدوده شود. تمامی ۲۶ شهرستان سیستان و بلوچستان با اولویت‌بندی در اجرا، از این طرح بزرگ آبرسانی بهره‌مند می‌شوند.

وی اظهار داشت: تاکنون جبهه‌های کاری پیمانکاران و مسائل فنی پروژه‌های سیستان و بلوچستان مورد بحث قرار گرفت و قرار شد ضمن برگزاری جلسات مستمر هفتگی در استانداری، کمیته‌های فنی مشترکی بین مجموعه معین قرارگاه امام حسن مجتبی (ع) که بر عهده نیروی زمینی سپاه است و مجموعه شرکت آب و فاضلاب استان با هدف بررسی‌های فنی و پیگیری روند اجرای پروژه‌ها به صورت مداوم برگزار شود.

جعفرزاده گفت: امیدواریم بتوانیم در سایه هم‌افزایی نهادهایی که در مجموعه استان وجود دارد، با یک همبستگی و نگاه ملی، هم به لحاظ کمی با کمترین هزینه و هم به لحاظ کیفیت، با بالاترین کیفیت پروژه‌ها را به سرانجام برسانیم.

عدم وجود منابع آب پایدار جدی ترین مشکل مردم سیستان و بلوچستان

البته لازم به ذکر است که هدف از اجرای طرح جهاد آبرسانی در استان سیستان و بلوچستان اصلاح شبکه آبرسانی و همچنین ایجاد شبکه آبرسانی در روستاهای فاقد شبکه است اما نکته‌ای که در حال حاضر به شدت مردم سیستان و بلوچستان را رنج می‌دهد نبود منبع آب پایدار برای جاری شدن آب در لوله‌ها است که برای این موضوع مصداق‌های متفاوتی از جمله شهر «سیرکان» را می‌توان نام برد که به عنوان شرقی‌ترین شهر ایران با وجود لوله‌کشی آب با بیش از ۳ هزار نفر جمعیت به دلیل نبود منبع آب پایدار سال هاست که با مشکل کمبود آب دست و پنجه نرم می‌کند.

در مجموع نکته حائز اهمیت اینجاست که خشکسالی به عنوان پدیده‌ای آرام و خزنده با گسترش مکانی زیاد هر ساله خسارات بسیار زیادی را به بخش‌های مختلف سیستان و بلوچستان وارد می‌سازد اما این روزها اوضاع بسیار وخیم‌تر شده است به گونه‌ای که با خشک شدن آب چاه نیمه تأمین آب شرب بیش از نیمی از جمعیت استان با مخاطره روبه رو می‌شود و قطعاً موضوع آب شرب به هیچ عنوان قابل چشم پوشی نیست.